Baska Güvercini

Ülkemizde “Baska” şeklinde adlandırılan bu güvercinler, İstanbul merkezli olarak geliştirilmiştir. Günümüzde İstanbul ili başta olmak üzere, Trakya, Marmara ve Ege bölgelerimizdeki illerde yetiştirilmektedir. Sakin yaradılışlı, sağlam bünyeli ve iyi yavru bakıcısı olan Baskalar Zarifliği ve sevimliliğinin yanı sıra yüksek uçan ve dalıcı özelliklere sahip bir performans güvercinidir.

Baskaların Orijini ve Tarihi Gelişimi

1700’lü yıllardan itibaren Türk-Müslüman nüfusun Balkanlardan Anadolu’ya yönelen göç hareketi, 1876—77 Osmanlı Rus Savaşı ve 1912-1913 Balkan Savaşları yenilgileri sonrası büyük bir ivme kazanmıştır. Bu göçlerle birlikte Balkanlardaki Türk nüfusun neredeyse tamamı Anadolu’ya gelmiştir. Bu nüfus hareketleri sırasında bazı güvercin ırklarının da ülkemize getirildigi bilinmektedir. Balkan göçleri ile birlikte ülkemize gelen güvercin ırklardan birinin de Baska ırkıdır. Macaristan'ın güneyindeki “Batschka” bölgeden getirilmiş olması nedeniyle bu güvercinlerin "Baska" şeklinde adlandırıldığı tahmin edilmektedir. 1876-77 Osmanlı Rus savaşı sonrası gelen göç dalgasının ağırlıklı olarak İstanbul’a yerleştigi düşünüldüğünde Baska ırkının bu tarihlerde İstanbul’a gelmiş olabileceği varsayılabilir. Bu ırkın İstanbul merkezli gelişmiş olması bu varsayımı destekler gibi görünmektedir.

Baska ırkı ile ilgili en eski bilgilere, Robert Fulton tarafından yazılan ve F.W. Ludlow tarafından resiınlenen “The Illustrated Book Of Pigeans“ adlı kitapta rastlamaktayız. Güvercin ırkları hakkında yazılmış ilk ciddi araştırma olarak niteleyebileceğimiz bu kitabın ilk baskısı 1870 yılında yapılmıştır. Bugün antika niteligindeki bu kitapta, Baska ırkının ata ırkı olan “Baldhead” ırkı resmedilmiş ve hakkında bilgi verilmiştir. Baldhead, “kel kafalı“ anlamındadır. Bu güvercinler, baş bölümlerinin beyaz renk olması nedeniyle bu şekilde adlandırılmıştır, Baldhead ırkından köken aldığını tahmin ettiğim benzer başka bir güvercin rkı ise, yine aynı yıllarda Almanya’da geliştirilen “Elbinger Weinopl” (Elbing White Head) güvercinleridir. Bu ırk Baskalara göre biraz daha iri yapılıdır.

Irkın Ülkemizdeki Gelişimi

Baldhead ırkı, İstanbul’da farklı dönemlerde bazı kırılmalar yaşamış, belli biçimsel ve performans değişiklikleri geçirerek bugüne kadar ulaşmıştır. Kısa gaga güvercinler arasında sınırlandırılan bu güvercinlerde ilk yaşanılan kırılma sonrası kuyruk telek renklerinde degişim yaşanmıştır. Irkın beyaz olan kuyruk telekleri kuşun kendi renginde olmuştur. Bu farklılığın dışında kafa biçimlerinde fazla dikkat çekmeyen degişiklikler olduğu söylenebilir. Bu kırılmanın hangi ırkla ve ne zaman yapıldığı konusunda elimizde kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Kırılma sonrası Ortaya çıkan yeni güvercinler de “Baska“ olarak adlandırılmaya devam etmiştir. Sonradan üretilenlerle karıştırılmaması için biz bunlara “Orijinal Baska” diyelim. Orijinal Baskaların günümüzde görülebilir örneği neredeyse kalmamıştır. Belki sınırlı sayıda yetiştiricinin elinde bulunuyor olabilir.
Orijinal Baska güvercinleri de orijinalliğini uzun süre devam ettirememiş ve 1970’li yıllardan itibaren yine bango ve benzeri ırklar ile kırılmıştır. Bu kırılma sonrası elde edilen güvercinler “Bango-Baska” ya da “Kırma Baska” şeklinde adlandırılmıştır. Bango-Baska güvercinleri İstanbul’da ilk geliştiren yetiştiricimiz Ramiz Minal’dır. İbrahim Dal’ın ise bu kuşların İstanbul’da yaygınlaşmasında önemli bir rol üstlendiği bilinmektedir, 1995 yılından sonra Bango-Baska güvercinlerine olan ilgi zamanla azalmıştır.
Son yıllarda Baska ırkıyla tekrar oynanmış ve renksel değişiklikler üzerine çalışılmıştır. Benzer farklı ırklarla denemeler yapıldığı bilinmektedir. Bu gelişim sonucu "Akbaş Baska" olarak adlandırılan Baskalar ortaya çıkmıştır. Günümüzde çoğunlukla rastlanan Baska tipi, Akbaş Baska’dır.

Fiziki Özellikleri

Yukarıda kısaca gelişimini anlattığımız Baskaların zaman içinde geliştirilmiş 3 farklı çeşidi olduğu görülmektedir. Her çeşidin kendine göre özellikleri bulunmaktadır.

Orijinal Baska

Bu güvercinlerde renk yapılanması olarak en dikkat çekici özellik, kuşun gövde rengi ne olursa olsun baş kısmının beyaz olmasıdır. Baştaki beyazlık fazla büyük olmamalıdır. Gözün alt hizasından gagayı da kapsayacak şekilde devam etmeli, kafayı da içine alıp boyuna kadar uzamadan bitmelidir. Bu renk kesme olarak adlandırılan şekilde girintisiz ve çıkıntısız bir şekilde, akma yapmadan düzgün görünmelidir. Gaga alımda “sakal” tabir edilen küçük bir beyazlık olması normal kabul edilmektedir.
Kuşun vücudunda baş bölümü haricindeki diğer bir beyaz bölge ise kanat telekleridir. Her iki kanat telekleri de baştan itibaren beyaz olmalıdır. Beyaz telek sayısı 4 ile 8 arasında değişebilir ancak her iki taraftan eşit sayıda bulunmasına dikkat edilir. Kuşun karın bölgesinde bulunan beyazlık ise ayakların bulunduğu yerden kuyruğa kadar devam eder. Kuşa önden bakıldığında bu bölümdeki beyazlık dikkati çekmemelidir. Özellikle gögüs altından bacaklara kadar olan kısımlardaki beyazlıklar kusur olarak kabul edilir. Bu kuşlarda kuyruk üzerinde “kuyruk mührü” ya da “kuyruk damgası“ şeklinde adlandırılan yuvarlak biçimli beyaz tüyler vardır. Kuyruk telekleri kuşun kendi renginde olmak durumundadır.
Orijinal Baskalar narin yapılı kuşlardır. Kafaları oldukça küçük ve minyon yapılıdır. Alınları gagadan itibaren dik biçimde yükselir. Gaga “sıfır” tabir edilen boyutta ve kuşun rengi ne olursa olsun kemik rengindedir. Gaga boyutu nedeniyle yavrularına kendi bakamaz. Bakıcı kuş ile çoğaltılır. Gözler, kafa boyutu ile kıyaslandığında büyük yapılıdır. Göz çevresi halkası belirgin ve beyaz etlidir. Göz rengi siyahtır. Başka bir rengi olmaz. Kuyruk telek sayıları 12 tanedir. Kuyruk üstünde yağ bezesi bulunduran bir ırktır. Dirsekten aşagı ayak boyu kısa yapılıdır. Ayaklar paçasızdır. Dirsek aşağısındaki her tüy paça olarak kabul edilir ve kuşun değer yitirmesine neden olur. Künye çapları 7 mm’dir.

Bango-Baska

Orijinal Baskalara göre bazı fiziki farklılıklar gösterir. İlk bakışta kafa biçimi ve gaga boyutu hemen dikkati çeker. Geniş ve hafif köşeli bir alın yapıları vardır. Kafaları daha büyük ve yuvarlak yapılıdır. Gaga boyu büyümüş ve kalınlaşmıştır. Gaga ölçüsü bakımından kısa gaga olarak değerlendirilmekle birlikte “sıfır gaga” değildir. Bu nedenle Bango-Baskalar kendi yavrularına rahatlıkla bakar ve bakıcı kuş gerektirmez. Kanat teleklerindeki beyazlıklar aynen korunmuştur. Baş haricinde diğer bölgelerdeki beyazlıklar ise azalmış ya da yok olmuştur. Gaga altında küçük bir “sakal“ bulunabilir. Göğüs gülü bulunması ciddi bir kusurdur.

Akbaş Baska

Genel vücut biçimleri (kafa ve gaga) Bango-Baskalara benzer. Ancak kanat kesmeleri (beyaz kanat telekleri) tamamen yok olmuştur. Kuşun baş kesmesi haricinde hiçbir yerinde beyazlık olmaması gerekir. Gaga altında küçük ”sakal” kabul edilmektedir.

Renk Çeşilleri

Renk çeşitleri fazladır. Kara, mavi, kırmızı, sarı, çukulata, şekeri ve nuhudi gibi renklerine rastlanmaktadır. Gövde renklerinin canlı olması, mat ve soluk görünümlü olmaması dikkat edilen bir özelliktir. Renk çeşidine göre bazılarının kanat kapakları iki sıra çubuklu bazılarının ise düzdür.

Uçum Özellikleri

Baska ırkı güvercinler, birer performans kuşudur. Düz uçarlar. Grup halinde ve yüksek uçan güvercinler olarak bilinirler. Ancak asıl uçum özellikleri dalıcı olmalarıdır. Yüksek uçmalarına karşın yerden verilecek komutlara duyarlıdırlar. Yerden verilecek pırıltı sonrası, kanatlarını kısarak hızla dalışa geçerler. Güvercin yetiştiricileri arasında “sıkarak inme” tabir edilen tarzda dalışları vardır. Nokta yükseklikten yere inmeleri çok süratlidir. Klasik uçus tarzlarını geliştirebilmeleri için düzenli ucurulmaları ve belli bir eğitime tabi tutulmaları gerekir. Eğitime yatkın kuşlar olduklarından çok çabuk öğrenirler. İyi bir Baska güvercini pırıltı verilmediği sürece 1-2 saatten aşağı uçmaz. Baska ırkı güvercinler bu özellikleri dikkate alınarak özellikle Ege Bölgesi’nde Dönek yetiştiricileri tarafından döneklere refakatçi olarak uçurulurlar.
Burada anlattığımız uçum biçimi, orijinal Baskaların genel karakteristik uçum şeklidir. Ancak yukarda anlatıldığı gibi 3 çeşit Baska’dan bahsetmek mümkündür. Yapılan melezlemeler sonrası ırkın uçuş özelliklerinin belli oranlarda gerilediği bilinmektedir.

Yazan: Yavuz İşcen
Aralık 2012, Ankara